Psikiyatrist Kimdir?
Psikiyatri, insanı biyo-psikososyal bir bütünlük içinde değerlendiren tıbbi disiplinlerden biri belki de en önemlisidir.
Psikiyatrist, kişilerin duygu, düşünce, algı, biliş ve davranışlarıyla ilgili normalden (hem kendi, hem de toplumsal normlardan ) farklılaşması ve bu durumun kişi için sorun teşkil etmesiyle ilgilenen, bunlar için çözümler üreten bir sağlık profesyonelidir. Çözümler sağlıklı olanla sağlıksız olanın, işlevsel olanla olmayanın belirlenmesi; bu durumu ortaya çıkaran biyolojik ve sosyal faktörlerin belirlenmesi; bunlar için gerekli olan ilaç tedavisi veya psikoterapilerin tespit edilmesi ve uygulanması şeklindedir. Psikiyatri uzmanlığı, ruh sağlığı ve uzmanlığı başlığı altında 6 yıl tıbbi eğitim, sonrasında 5 yıl süren uzmanlık eğitimi ve üzerine eklenen psikoterapi eğitimleriyle elde edilir.
Psikiyatrik Tedaviler Nelerdir? Her Zaman İlaç Kullanmak Gerekir mi?
Psikiyatrik bozuklukların tedavinde yıllar içerisinde farklı yöntemler geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Bunlardan en popüler ve en etkili olanları Farmakoterapiler(ilaç tedavileri) ve psikoterapilerdir. Kanıta dayalı bilimsel değerlendirmeler özellikle anksiyete bozuklukları, duygudurum bozuklukları gibi tanılarda psikoterapilerin en az farmakoterapi kadar etkili olduğunu göstermektedir. Ancak psikoterapik tedaviler daha uzun süreye ve disiplinli bir işbirliğine ihtiyaç duyduğu için, farmakoterapiler kadar yaygın tercih edilmemektedir. Çoğu tanıda en etkin yöntem bireyin ilaç tedavisi sırasında ya da sonrasında psikoterapi almasıdır. Böylece daha kalıcı ve uzun süreli sonuçlar elde edilir.
Psikiyatrik Bozuklukların Toplumda Sıklığı Nedir?
Psikiyatrik bozukluklar sanıldığının aksine toplumda yaygın görülür. Özellikle anksiyete (panik ataklar, yaygın anksiyete, fobiler, obsesif-kompulsif) ve duygudurum bozukluğu (depresyon ve bipolar bozukluk) toplumda yüksek bir oran gösterir. Örneğin toplumda bir kadının hayatı boyunca en az bir kez depresyon geçirme oranı %10-15 arasındadır. Yani bu 4 kadından birinin hastalanması anlamındadır. Erkeklerde bu oran %5-12 arasındadır. Diğer bir örnek uyku bozuklukları toplumda %22 oranında görülmektedir. Bunun 3'te biri tek başına, 3'te biri psikiyatrik başka bir tanı ile, 3'te bir de psikiyatrik bir belirti ilegörülür.
Psikiyatrik İlaçlar Gebelikte Kullanılabilir mi? Kullanılmazsa Bozukluklar Alevlenir mi?
Gebelikte ve lohusalık gibi özel durumlarda (tıpkı yaşlılık, çocukluk ve genel tıbbi hastalıklarda olduğu gibi) psikiyatrik ilaç kullanımına dikkat edilir. Bu dönemlerde ilaç kullanımı için bilimsel kriterler ve tedavi protokolleri belirlenmiştir. Gerekli görüldüğü durumlarda bebeğe ve anneye en az verici etken maddeler gebelere uygulanmaktadır. Kendisine veya bebeğine zarar verme potansiyeline sahip kadınlarda ilaç tedavisi yerine EKT gibi başka yöntemler tercih edilmektedir.
Psikiyatrik Bozukluk Kavramı Nedir?
Psikiyatride birden fazla psikiyatrik belirti/bulgunun belirli süreler içinde bir arada ortaya çıktığı kişinin işlevseliğini bozan durumlar olarak formülleştirilebilir. Halsizlik, yorgunluk, uykusuzluk ve çökkünlük gibi bazı yaygın belirtiler, pek çok normal durumda ortaya çıkabilir. Psikiyatrik bir bozukluk kabul edilebilmesi için en önemli belirleyici faktör; uzun süreli (1 hafta,15 gün gibi) ısrarlı olmaları ve kişinin günlük aktivitelerini engelliyecek düzeyde olmalarıdır. Halüsinasyon ya da hezeyanlar gibi belirtiler süresine bakılmaksızın değerlendirilmesi gereken psikiyatrik belirtilerdir. Psikiyatrik bozukluk tanısı psikiyatri uzmanları tarafından kullanılan teknik bir ifade olup yersiz ve uygunsuz kullanımları hasta ve sağlıklı kişiler açısından bir damgalanma olarak algılanmaktadır. Bu durum gerçekten tedavi edilmesi gereken ya da tedaviye yanıt verebilecek pek çok hasta kişinin psikiyatriden uzak durmasıyla ve hastalıkların kronikleşmesiyle sonuçlanabilir.
Başımıza Gelen Bir Olayın Etkisinden Kurtulamadığımızda Ne Yapmalıyız?
Herhangi bir sebepten dolayı kendisinde duygusal, algısal, düşünsel, fiziksel veya davranışsal bir değişim meydana geldiğini farkeden; bundan dolayı kendisinde veya çevresinde rahatsızlık ortaya çıkan; bu nedenle günlük aktivitelerinde işlevsellik kaybına uğrayan kişiler profesyonel destek almalıdırlar.
Psikiyatrik İlaç Kullanımı Bağımlılık Yapar mı?
Psikiyatrik ilaçlar belli süre içinde düzenli kullanılması gereken tedavilerdir. Tedavi süreleri 6 ay-1 yıl ile başlayıp bazen ömür boyu bile olabilir. Bu süreyi belirleyen kişilerin hastalıklarının doğası ve tipi, başka organik/psikiyatrik tanılarla birlikteliği ve ayrıca hastalığın kronikleşmiş olmasıdır. Tedavi süresine hastanın bireysel ve fiziksel sağlık durumu göz önüne alınarak karar verilir. Hastanın uzun süre ilaç kullanmasının gerektiği durumlarda kişiler bunu ilaca bağımlı olmak şeklinde yanlış yorumlamaktadır. Psikiyatrik ilaçların yeşil ve kırmızı reçeteli grupları dışında kullandığı rutin tedavi protokolleri ilaç bağımlılığı riski taşımamaktadır.
Bağımlılık ve tedavisinin psikiyatrinin ilgilendiği ve mücadele ettiği durumlar olduğu hatırlanmalıdır. Hekimler aldığı eğitimler gereği ''önce zarar verme'' ilkesine kesinlikle dikkat ekmekte, ancak gerekli hallerde hasta açısından, fayda zarar değerlendirmesine göre karar almaktadırlar.
